Sygnały łowieckie
Przygotowano na podstawie opracowania Marka Ledwosińskiego ‡
Sygnalistyka łowiecka jest tak stara, jak zbiorowe polowanie. Narodziła się kilka tysięcy lat temu i stworzyła ją praktyczna konieczność porozumiewania się. Niedoskonałość broni powodowała, że na dużego i niebezpiecznego zwierza można było polować jedynie dużą grupą łowców. Początek sygnalistyki łowieckiej to właśnie konieczność komunikowania się między sobą poszczególnych uczestników łowów, czy też całych ich grup. Z czasem do wartości czysto użytkowych sygnałów łowieckich dołączył ich walor obrzędowy i artystyczny. Dzisiejsza sygnalistyka myśliwska to połączenie wszystkich trzech sfer, w których sygnały funkcjonują - komunikacyjnej, obrzędowej i artystycznej.
Rozkwit sygnalistyki łowieckiej na naszych ziemiach przypada na czasy od późnego średniowiecza do końca XVIII wieku. Jest to czas największych puszczańskich łowów, organizowanych przez dwór królewski, książęta i magnaterię. Tamtejsza sygnalistyka łowiecka obejmowała przynajmniej sto różnych sygnałów, dzięki którym polowanie z udziałem kilkuset myśliwych, naganiaczy, psiarczyków, innej służby i taborów było w ogóle możliwe do przeprowadzenia. Sygnalistyka łowiecka upadła wraz z Rzecząpospolitą. Zabory i stały regres gospodarczy właścicieli wielkich dóbr ziemskich, w których można było przeprowadzać tak gigantyczne łowy, spowodowały, że sygnalistyka myśliwska w tak szerokiej postaci stała się zbędna. Poza tym sygnały myśliwskie, postrzegane jako element tradycji narodowej, nie były akceptowane przez zaborców, zwłaszcza Rosjan.
Współczesna sygnalistyka łowiecka swój początek bierze w wieku XIX. Wywodzi się z Niemiec, jak większa część naszej obyczajowości myśliwskiej. Dziś w kniei słychać prawie wyłącznie nieduże blaszane instrumenty, tzw. rogi Plessa. Rzadziej grają duże francuskie rogi par force, używane pierwotnie do polowań konnych. Sporadycznie w kniei słychać tradycyjne rogi, wykonane z urożenia dużych zwierząt, najczęściej bawołu.
Do dziś zachowało się w tradycji polowania, wraz z zapisem nutowym, około 60. sygnałów myśliwskich. Spora ich część zatraciła już rację bytu na łowach np. sygnał "Przywołanie kobiet". Na współczesnych polowaniach gra się poniżej 30. sygnałów. Faktyczną popularnością cieszy się zaledwie kilkanaście. Sygnały łowieckie, tak dziś, jak i 300 lat temu, możemy ogólnie podzielić na sygnały informacyjne i obrzędowo-uroczyste. Pierwsze z nich nadal wypełniają rolę przekaźnika praktycznych informacji między uczestnikami polowania. Kolejne podkreślają uroczysty charakter wydarzenia, bądź sytuacji, jakie zaistniały w trakcie łowów.
Za sprawne prowadzenie łowów odpowiedzialny jest Prowadzący Polowanie - jest nim łowczy lub wyznaczona osoba, która wraz z Pomocnikiem dba o bezpieczeństwo, porządek podczas łowów. Za pomocą kniejówki"
1. Budzi on myśliwych sygnałem "Pobudką" - zazwyczaj na godzinę przed wyruszeniem w teren.
2. "Zbiórka myśliwych" i "Zbiórka naganki" zwołuje zbiórkę bezpośrednio przed wyruszeniem na łowy.
3. Gdy uczestnicy polowania oczekiwani są w umówionym miejscu wita ich sygnał "Powitanie".
4. Do ruszenia myśliwych i naganki w pierwszy miot wzywa sygnał "Apel - na łowy".
5. A po rozstawieniu naganki i myśliwychgdy na stanowiskach, Prowadzący daje sygnał "Gotów" i ten sam sygnał powtarza prowadzący nagankę.
6. Po wysłuchaniu tych dwóch informacji (sygnałów "Gotów") Prowadzący polowania daje sygnał "Naganka naprzód", który podejmuje prowadzący nagankę i zaczyna jednocześnie pędzenie.
7. Jeżeli naganka powinna zmienić tempo poruszania, daje sygnał "Naganka prędzej" lub "Wolno pędzić"
8. Dziś już nie praktykowane ale w przeszłości istniały zależnie od konfiguracji miotu lub kotła sygnały: "Prawe skrzydło" lub "Lewe skrzydło" albo "Środek obławy" i bezpośrednio potem "Naganka prędzej" lub "Wolno pędzić", albo "Stać" i w ten sposób kniejówką regulowało się ruch obławy.
Rozkazy te podejmują wszyscy wyposażeni w kniejówki, podając je dalej, gwarantując ich dotarcie do obławników zwłaszcza przy rozległych pędzeniach i silnym wietrze.
9. Sygnał "Stań" (dla naganki) daje Prowadzący także w celu przerwania na 5 do 10 minut pędzenia i to w chwili padania gęstych strzałów, które wskazują na liczny napór zwierzyny na linię myśliwych. Przerwę tę wykorzystuje się poza tym na uporządkowanie naganki, do czego wzywa się sygnałem "Równaj". Kontynuowanie wstrzymanego pędzenia oznajmia się sygnałem "Gotów" i bezpośrednio po nim daje sygnał "Naganka naprzód".
W czasie polowania w kotły, zamknięcie kotła oznajmia się sygnałem "Skrzydła zamknięte".
10. Zakaz strzału w miot lub do kotła oznajmia Prowadzący polowania sygnałem "Zakaz strzału w miot".
11. Sygnałem "Wyładuj broń" kończy się pędzenie i od tej chwili już w ogóle strzelać nie wolno.
12. Sygnałem "Zbiórka myśliwych" zwołuje się myśliwych, sygnałem "Zbiórka naganki" zwołuje nagankę. Myśliwych i nagankę łącznie zwołuje się sygnałem "Zbiórka ogólna".
13. Przerwę na posiek oznajmia sygnał "Posiłek".
14.Polowanie kończy sygnał "Koniec polowania", po czym układa się pokot według wartości łowieckiej upolowanego zwierza (jeleń, daniel, dzik, lis itd.) a po odpowiednim uporządkowaniu obławników, sygnaliści trąbią w zespole sygnały dla każdego gatunku zwierzyny ułożonej w pokocie: "Jeleń na rozkładzie", "Daniel na rozkładzie", "Dzik na rozkładzie", "Sarna na rozkładzie", "Lis na rozkładzie", itd dla zjaąca drapieżnika bażanta, ptactwa...
15. Obławników, którzy się zgubili poszukuje się sygnałem "Wołanie ", na co zabłąkany odpowiada sygnałem "Odpowiedź".
16. Na sygnał "Podwody" nadjeżdżają wszystkie pojazdy.
17. Po odczytaniu rozkładu, gdy jeden z myśliwych strzelił po raz pierwszy grubego zwierza lub myśliwy początkujący po raz pierwszy był na polowaniu i strzelił pierwszą zwierzynę, okoliczności tej poświęca parę słów i ceremoniał honoruje się sygnałem "Pasowanie myśliwskie".
18. Sygnał "Darz Bór" kończy pokot zwierzyny.
Wiele sporów budzi to, których sygnałów należy wysłuchać z odkrytą głową. Ilu myśliwych tyle wersji. Problem ten ilustruje przy okazji ogólnie zły stan polskiej sygnalistyki łowieckiej. Zdarzają się tragikomiczne sytuacje np. myśliwi zdejmują kapelusze, bo sygnalista gra ... "Posiłek" ! Bezwzględnie odkrytej głowy wymagają wszystkie sygnały otrąbienia pokotu i sygnał "Darz Bór".
Trudno wymagać od każdego myśliwego, by grał sygnały łowieckie. Jednak każdy myśliwy, zaopatrzony przez naturę w słuch muzyczny, powinien sygnały rozpoznawać. Sklepy myśliwskie oferują kasety i płyty z sygnałami, zarejestrowanymi przez doskonałych, zawodowych muzyków. Kulturalny uczestnik polowania, myśliwy szanujący tradycje, powinien się z nimi osłuchać i - przynajmniej podstawowe - zapamiętać.
Trudno wymagać od każdego myśliwego, by grał sygnały łowieckie. Jednak każdy myśliwy, zaopatrzony przez naturę w słuch muzyczny, powinien sygnały rozpoznawać. Sklepy myśliwskie oferują kasety i płyty z sygnałami, zarejestrowanymi przez doskonałych, zawodowych muzyków. Kulturalny uczestnik polowania, myśliwy szanujący tradycje, powinien się z nimi osłuchać i - przynajmniej podstawowe - zapamiętać.
Przygotowano na podstawie opracowania dr inż. Macieja Strawy oraz materiałów PZŁ
|
2. Powitanie
3. Darz Bór
4. Apel na łowy
12. Rozładuj broń
13. Koniec polowania
14. Posiłek
15. Wezwanie pomocy
16. Zawołanie
17. Odpowiedź
|
37. Pożegnanie
|
**************************************************************************
-
Nuty:
-
Słowa:brak
-
Charakterystyka:sygnał skoczny oparty o wysokie rejestry .
-
Zastosowanie:Praktycznie sygnał obecnie już nie grany ponieważ na polowanie myśliwi przyjeżdżają z różnych stron.
-
Posłuchaj: powrót
**************************************************************************
- Nuty:
- Słowa:Bra-cia Hu-ber-ta wi-taj-cie nam ! (x 1).
Niech po-rwie nas dziś ta ło-wie-cka przy-go-da, wspa-nia-ła na-sza oj-czy-sta przy-ro-da , je-sien-ny czas! (x 2)
Ru-szaj-my więc na ło-wy, w bo-ry, niech za-gra-ją nam sfo-ry, niech za-gra nam róg.
Wie-czo-rem zaś bie-sia-dy, wi-na i my-śliw-ska ła-ci-na, wspa- nia-ły czas wśród nas !(x 2) - Charakterystyka:sygnał bardzo długi. Składa się z 3 części. Pierwsza część jest krótka, druga - długa i grana dwukrotnie, a trzecia - także długa i grana dwukrotnie.
- Zastosowanie:gra się na rozpoczęcie odprawy przed polowaniem i każdego spotkania myśliwskiego. Należy wysłuchać go na stojąco i z odkrytą głową.
- Posłuchaj: powrót
**************************************************************************
- Nuty:
- Słowa:Niech po-la, la-sy, knie-je i ba-gien-ny wrzos, ro-gów po-nio-są głos (x 2)
Niech pa-tron świę-ty Hu-bert w o-pie-ce nas ma wśród do-lin i gór (x 2)
Wszy-stkim nam tu niech da-rzy, niech da-rzy bór! (x 1) - Charakterystyka:sygnał bardzo długi. Składa się z trzech części. Pierwszą część gra się dwukrotnie, drugą - także dwukrotnie, a trzecią - tylko jeden raz. Sygnał kończy się ośmioma dźwiękami najniższymi.
- Zastosowanie:gra się podczas najbardziej uroczystych wydarzeń, np. na zakończenie ceremonii ślubowania, chrztu i pasowania, na koniec pokotu, podczas pogrzebu . Należy wysłuchać go na stojąco i z odkrytą głową.
- Posłuchaj: powrót
**************************************************************************
- Nuty:
- Słowa:Na łów, na łów sta-waj kto zdrów, w zie-lo-ne knie-je! (x 3)
- Charakterystyka:sygnał długi, składa się z 3 części, a każda z nich z trzech podobnych figur muzycznych.
- Zastosowanie:gra się na zakończenie odprawy przed polowaniem i po każdej przerwie w polowaniu, np. na posiłek czy ceremonie łowieckie.
- Posłuchaj: powrót
**************************************************************************
- Nuty:
- Słowa:Łap ka-pe-lusz i dwu-rur-kę, trę-bacz wo-ła na zbió-rkę
- Charakterystyka:sygnał krótki, składa się z dwóch podobnych części, pierwsza brzmi niżej, a druga - wyżej.
- Zastosowanie:Zastosowanie: zgodnie z nazwą oznacza zbiórkę myśliwych, dzisiaj często - zbiórkę ogólną.
- Posłuchaj: powrót
**************************************************************************
- Nuty:
- Słowa:Nie-zwle-kaj czas na ło-wy, my-śli-wi już gotowi, zbiór-ka już
- Charakterystyka:sygnał krótki, składa się z dwóch podobnych części.
- Zastosowanie:Zastosowanie: zgodnie z nazwą oznacza zbiórkę naganiaczy dzisiaj często zastępowana sygnałem na zbiórkę ogólną sygnałem "zbiórka myśliwych".
Posłuchaj: powrót
**************************************************************************
- Nuty:
- Słowa:Codź do mnie tu, ja wzy-wam cię.
Charakterystyka: - sygnał krótki. Składa się z czterech taktów - fraza narastająca jest grana dwukrotnie.
- Zastosowanie:komenda prowadzącego podczas polowania.
Posłuchaj: powrót
**************************************************************************
- Nuty:
- Słowa:Na-gan-ka do przo-du pędź (x 3), niech da-rzy bór!
- Charakterystyka:sygnał krótki. Składa się z trzech takich samych części i kończy czterema dźwiękami najniższymi.
- Zastosowanie:Zastosowanie: gra się na rozpoczęcie pędzenia podczas polowania zbiorowego, oznacza ruszenie naganki.
- Posłuchaj: powrót
**************************************************************************
- Nuty:
- Słowa:
- Charakterystyka:sygnał krótki. Składa się z trzech takich samych części i kończy czterema dźwiękami najniższymi. (ostatnia część kończy się pojedynczym dźwiękiem z fermatą)
- Zastosowanie:Zastosowanie: gra się podczas pędzenia podczas polowania zbiorowego, oznacza przyspieszenie naganki.
- Posłuchaj: powrót
**************************************************************************
- Nuty:
- Słowa:
- Charakterystyka:sygnał krótki. Składa się z dwóch tonów powtórzonych dwukrotnie
- Zastosowanie:Zastosowanie: gra się podczas pędzenia podczas polowania zbiorowego, dotyczy naganki.
- Posłuchaj: powrót
**************************************************************************
- Nuty:
- Słowa:Nie strze-laj, nie strze-laj, nie strze-laj już w miot!
- Charakterystyka:sygnał krótki.
- Zastosowanie:oznacza, zgodnie z nazwą, zakaz strzału w miot, gdy naganka dojdzie do linii myśliwych na około 100 m w terenie leśnym i na około 150 m w terenie polnym na polowaniach systemem pędzeń.
- Posłuchaj: powrót
